Uluslararası tıbbi insani yardım kuruluşu Sınır Tanımayan Doktorlar (MSF) Pfizer ilaç şirketini, tüm dünyada çocukların hayat kurtaran aşıya erişimini sekteye uğratan haksız patentlerden vazgeçmeye çağırıyor.
Sınır Tanımayan Doktorlar (MSF) Güney Kore Temyiz Mahkemesi’ne yaptığı başvuruda, konjüge pnömokok aşısı (PCV, zatürre aşısı) için ABD’li ilaç şirketi Pfizer’a verilen patentin yeniden değerlendirilmesini istedi.
29 Kasım 2017’de Kore Patent Mahkemesi Pfizer’in Prevnar13 adıyla pazarladığı PCV13 ürünü için firmaya verilen patenti onaylamıştı. Zatürre nedeniyle her yıl yaklaşık 1 milyon çocuk, yani her gün 2 bin 500 çocuk hayatını kaybederken, bunun gibi hak edilmemiş patentler insanların, devletlerin ve MSF gibi sağlık kuruluşlarının çocukları zatürreden koruması önünde engel oluşturuyor.
Mücadelenin amacı
Güney Kore Temyiz Mahkemesi’ne yapılan bu itiraz, tüm dünyada verilen mücadelenin en güncel adımı. Bu çabalar Pfizer’in haksız PCV13 patentlerinin düşürülmesi ve böylece daha fazla çocuğu bu ölümcül hastalıktan koruyarak üreticilerin PVC13’ü daha makul fiyatla üretmesini ve satmasını mümkün kılarak uluslararası rekabetin önünü açmak.
Pfizer’in bu patenti Avrupa Patent Ofisi tarafından düşürüldükten sonra Sınır Tanımayan Doktorlar Kore’de ve aynı zamanda Hindistan’da da Pfizer’in bu haksız patentine yasal olarak itiraz etmeye başlamıştı.
Çocukları hastalıklara karşı korumak artık 68 kat daha pahalı
2018 itibariyle bir çocuğu Dünya Sağlık Örgütü’nün önerdiği bütün aşıları yaparak hastalıklardan korumak 17 yıl öncesine oranla 68 kat daha pahalı. Bunda, zatürre aşısının yüksek fiyatlandırılmasının ve dünya çapında rekabet olmayışının payı büyük ve bunun en büyük nedeni zatürre aşısını üreten yegâne iki şirketin talep ettiği yüksek ücretler ve dünya ülkelerinin yaklaşık üçte birinin bu aşıyı standart aşı paketine alarak çocukları bu ölümcül ve önlenebilir hastalığa terk etmiş olması.
Şu anda pek çok ülkede çocuklar, Aşı İttifakı olarak da bilinen Küresel Aşı ve Aşılama Birliği Gavi’nin desteğiyle aşılanıyor. Ancak 20’den fazla ülke -ve dolayısıyla milyonlarca çocuk- bu fondan yararlanabilme hakkını birkaç yıl içinde kaybedecek.
Aşılara erişim engelleniyor
MSF’nin Kore Ülke Direktörü Thierry Coppens, “MSF’nin doktor ve hemşirelerinin, zatürre aşısının fazla fiyatlandırılmasının ve aşırı kârların kamu sağlığından önce gelmesinin yol açtığı, önlenebilir ölümlere her gün şahit oluyor,” dedi. Pfizer’in dünya çapında kurduğu tekel, dünyanın her yerinde hassas durumdaki çocukların hayatını kurtarabilecek, makul fiyatlı ve kaliteli zatürre aşıları üretmek için uygun şartlara sahip olan diğer aşı üreticilerinin önünü keserek olası kayıplara göz yumduğunu gözler önüne seriyor.
Oysa daha fazla üreticinin zatürre aşısı üretip satmasına izin verilmesi, daha çok ülkenin ve MSF gibi sağlık hizmeti sunan kuruluşların makul fiyatlı aşı temin etmesine olanak sağlayacak.
MSF adına Ürdün’de görev yapan çocuk doktoru Anas Shorman’ın yaptığı açıklamada; solunum yolu enfeksiyonları nedeniyle hayati tehlikesi bulunan çok sayıda çocuk gördüklerini ve fiyatların düşmesi halinde pek çok çocuk ölümlerinin de azaltılabileceğini dile getirdi. Aşıların bu yüksek fiyatına karşı 50’den fazla ülkenin sesini yükselttiğini ve artık Endonezya, Ürdün ve Tunus gibi ülkelerde çocukların, hayatlarını kurtaracak bu aşıya erişmek için daha fazla bekleyecek zamanının kalmadığını ifade etti.
İlaç şirketleri değişikliğe izin vermiyor!
Dünyanın “gelişmekte olan eczanesi” olarak bilinen Hindistan da yine aynı aşı için alınan patente itira etmiş durumda (bu davanın mahkeme tarihi de yine içinde bulunduğumuz haftada). Çünkü mevcut patentin Hint aşı üreticilerinin uygun fiyatlı PCV aşısı üretmesine 2026 yılına kadar izin vermediği görülüyor. Hindistan Patent Ofisi ve mahkemelerinde Sınır Tanımayan Doktorlar’ı temsil eden Leena Menghaney ise patent süreci hakkında şunları söyledi: “Hindistan Patent Ofisi sürekli olarak ilaç şirketleriden baskı görüyor. Bu patentin sadece ufak tefek değilşikliklerle sürekli yenilenmesini ve korumasının uzatılmasını (“evergreening”) teşvik ediyor. Yani burada zaten kullanılan 7 değerlikli aşıya serotip eklenmesinden ibaret olup teknik bir ilerleme teşkil etmeyen bir durum için patent verilmiş durumda bu da sadece Pfizer’in tekelini 2026’ya kadar korumak için bulduğu bir yol olduğu görülüyor.
Genellikle sahadaki hastalardan fazlasıyla uzak kalan patent ofislerinin unuttuğu nokta ise, ilaç şirketlerinin içi boş patent taleplerine hizmet etmenin, insanlara hayat kurtaran ilaç ve aşılar ulaştırmanın önüne kocaman bir set çektiğidir.”
İlaç şirketlerinin yapmış olduğu baskılarla Güney Kore ve Hindistan’da itiraz süreçleri devam ederken, Avrupa Patent Ofisi ve Çin Fikrî Mülkiyet Dairesi’nde PCV13 için ve bunlara denk patentler, buluş yapmış olma kriterinin sağlanmadığı gerekçesiyle “hak edilmemiş patent” sayılarak iptal edildi. Bu gelişme ilaç şirketlerine karşı verilen savaşta yetersiz de olsa şimdilik büyük bir başarı elde etmiş oldu.
#ilaç, #Pfizer, #doktorlar
