Görme bozukluklarının düzeltilmesinde, göz renginin değiştirilmesinde, ya da kornea hastalıklarının tedavisinde kullanılan kontakt lens ile ilgili Göz Hekimi Prof. Dr. Mehmet Orhan ile söyleşi yaptık
Mehmet Orhan kimdir?
“Ben Hacettepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi mezunuyum. Göz Hastalıkları Ana Bilim Dalı’nda ihtisasını yapmış, ondan sonraki 25 sene boyunca da aynı Hacettepe’den ayrılmamış bir göz hekimiyim. 2013 yılı itibariyle Hacettepe’den ayrılarak şimdi özel sektörde çalışıyorum. 1995 yılında Doçent, 2002 yılında Profesör ünvanını aldım. 2003 yılından beri GOP Uğur Mumcu caddesinde muayenehanemde hastalarıma hizmet vermeye devam ediyorum.”
Ülkemizde en çok hangi gruplar lens kullanıyor?
“Önceki dönemlerde refraktif cerrahi çok ön plana çıkmıştı. Miyoptan kurtulmak için çok reklamının da olmasından dolayı insanlar ona yönelmişti. Ancak günümüzde insanlar cerrahiye biraz daha mesafeli durmaya başladı, daha önce yapılan ameliyatları ve ameliyat sonuçlarını sorgulamaya başladı. Sadece bizim ülkemizde değil, tüm dünyada cerrahiden bir miktar kaçış sonucu kontakt lenslerin ivme kazanmasına daha sık kullanılmasına sebep oldu. Aynı zamanda insanların yakınla ilgili çalışmaları, gençlerin bilgisayar, cep telefonu ve ıpad gibi aletlerle uzun süre uğraşması uzun dönemde miyop ve astigmatı artıran faktör oldu. Bir de 18-20 beğenme ve beğenilme yaşı var. Gözlük kullanmak istemeyenler bizim gibi nüfusu genç olan ülkelerde kontakt lense çok büyük bir talep oluşturdu.”
Alerjiye sebep olan faktörler nelerdir?
“Alerji aslında kontakt lens kullanımından bağımsız bir olaydır; insan vücudunun herhangi bir moleküle, herhangi bir proteine veya herhangi bir maddeye gereğinden fazla farklı cevap vermesidir. Bu akciğerimizde olabilir, astım olarak karşımıza çıkar. Cildimizde olabilir, dermatit olarak karşımıza çıkar. Gözde de alerjik göz nezlelerini görüyoruz. Bunun da farklı grupları var. Görme kaybına yol açanları da var, sadece sulanma ve kaşıntıyla seyredenleri de var. Ama alerji bir insanda var ise belli bir dönemde daha artacaktır. Ve alerjiyi tetikleyen faktör her ne ise, kişi onunla karşılaştığında hassas bölge neresi ise oraya ait bulgular çıkacaktır. Tüm vücutta da olabilir. Kaşıntı, kızarıklık ve sulanma şeklinde gözde de olabilir.”
Lens kullanıcıları neye dikkat etmeli?
“Lens kullanımında temizlik çok önemli. Özbakımı iyi olmayan, elini, yüzünü yıkamaktan aciz, üstünü başını düzgün giyemeyen bir insanda lens kullanmak doğru değildir. Sonuçta refraktif cerrahi miyop ameliyatının nasıl bir riski var ise lens kullanımının da temizlikle ve hijyen ile ilgili çok önemli bir unsuru var. Temizliğin dışında lens kullanan, eğer günlük lens kullanıyorsa bunu günlük kullanacak, haftalık, 15 günlük lensi 15 gün, aylık lensi aylık kullanacak. Bizim de yurt dışında sık rastladığımız, ‘Gözümüz para biriktireceğimiz bir organımız değildir.” yazan bir ibare vardır. Lensi 3 hafta 3 gün fazla kullanarak para biriktirmek, o biriktirdiğin parayla bir şey yapmak doğru değildir. Bunu hastaya iyi izah etmek lazım. Hasta, lensini 3 haftalıksa 4 haftalıksa onu uygun kullanacak. Ve mümkünse lensleriyle uyumayacak. Yolculuk sırasında 1-2 saat bir yerden başka yere gidiyor iken lensleriyle uyuyabilir, biz buna esnek kullanım diyoruz. Benim hastalarıma söylediğim bir şey vardır. Bu hastalarımın aklında kalıyor. Lens ve pijama aynı anda üstünde olmayacak. Pijama varsa lens çıkacak, lens takıldıysa pijama çıkacak.”
Kırmızı göz ve göz kuruluğu konusunu biraz açabilir miyiz?
“Kırmızı göz konusunda en çok korktuğumuz 3 sebep var. 1- Enfeksiyon mikrop kapması. Kornea saydam tabaka olduğu için, damarsız olduğu için, göz yüzeyinde eğer bir enfeksiyon varsa vücudun onu farkedip ona reaksiyon geliştirmesi vakit alıyor. Korneada derine ilerleyebiliyor ve korneanın delinmesine kadar ciddi sorunlara yol açabiliyor. Onun için enfeksiyon riskini hastalara mutlaka söylemek lazım. Eğer kızarıklık varsa bunu ihmal etmemeli ve mutlaka hekimine ulaşmalı. Hastalara biz kızarıklıkla ilgili bir bilgilendirme formu veriyoruz. Orada lens kullananın yapması gerekenler yazıyor. Bu bilgilendirme formunu bir toplantıda tüm göz hekimlerinin ortak katılımıyla oluşturduk. Hastalar neyi bilmeli diye. Burada kızarıklık en önemli faktör. Enfeksiyonun dışında ikincisi göz kuruluğu. Lensin gözü kurutması. Gözde yanma batma ve yabancı cisim hissi olması. Üçüncü olarak ta alerji. Böylece alerji, göz kuruluğu ve enfeksiyonla üç oluyor.”
Lens alırken nelere dikkat edilmeli?
“Hastalar mutlaka senede 1 defa muayene olmalı. Korneanın eğimi, çapı, kalınlığı ve oksijen geçirgenliği mutlaka uygun lensle desteklenmeli. Sizin korneanızın çapına uymayan bir lens, ne kadar iyi olursa olsun, oksijen geçirgenliği ne kadar yüksek olursa olsun, bu hastayı mutsuz edecektir. Çok iyi bir ayakkabının sizin ayağınıza uymaması gibi. Onun için göz hekimiyle muayene ondan sonra lens almak esastır. Hiçbir zaman denemeden internetten kontakt lens alınmamalıdır. Yine lensini temin edebilir ama göz hekiminin kontrolünde olması şart. İkincisi, hastaların mutlaka bilmesi gereken husus, lense ve lens kutusunun içine çeşme suyu değmeyecek, sadece lens solüsyonu suyunun değmesi gerek. Çünkü çeşme suyu depodan geliyor, çamurlu, tortulu içinde amip üreyebiliyor sadece lens kutusunun içine lens ve lens solüsyonu değecek. Onun dışında lens solüsyonu bittiğinde bir ayın sonunda hasta lens solüsyonuyla birlikte lens kutusunu da atacak. Yeni solüsyon yeni lens kutusu temin etmeli. Bazen çocuklar geliyor, elinizi dokunmaya iğrenirsiniz, lens kutusu simsiyah olmuş, 6-7 ay kullanıyorlar, öyle bir şey olmayacak. Her ay lens kutusu ve lens solüsyonu değişecek. Ben temiz, düzgün, işini yapan bir hastayım. Ameliyat oldum, refraktif cerrahi miyop ameliyatı oldum. Orda benim kontrolümde olmayan faktörler var. Gözümde miyop geri gelebilir, kuruluk ortaya çıkabilir vs. ama ben temizliği bilen bir insansam ne yaptığını bilen bir insansam kontakt lensle benim başım ağrımaz.Lensin bana zarar verebilmesi için benim hijyen kurallarına uymamam lazım, göz hekiminden uzakta olmam lazım ve kafama göre her türlü pis şartlarda lensi takıyor olmam lazım. Eğer bunları yapmayan bir insansanız, lens sizi sonuna kadar gayet güzel götürür. Eskiden lens korneayı inceltir denirdi. Bunlar eski, sert ve gaz geçirgen lensler için söylenebilir. Bunlar korneaya bastırır, korneanın bombeliğini değiştirir, astigmata sebep olur, buna corneal warpage diyoruz. Yeni nesil lensler eğer uygun çapta, düzgün olarak verildiyse korneada böyle bir hasara sebep olmaz.”
Çocuklarda lens kullanımı
“Bir sınıfta 2 çocuk lens kullanıyor, 3 çocuğa hekim izin vermiyor. Burada önemli olan ailenin işbirliği yapması. İşbirliği içinde bir aileyse, çocuk üzerine düşen görevi yapabilecek kapasitede yatağını toplayan bir çocuksa, 12-13 ve 14 yaşından sonra kontakt lens kullanılabilir. Mümkünse de günlük kullan at lensleri kullanmak gerekir. Bunu başlangıçta aile takıyor, sabah takıyor, akşam çıkarıyor. Kullandıkça da çocuk buna alışıyor. Yapılan pek çok çalışma var. Çocuklarda enfeksiyon yetişkinlerden daha az oluyor, çünkü aile işin içine giriyor, hekimler daha çok vurguluyorlar, hem anne, hem babanın gayretiyle gerçekten çocuklarda enfeksiyona rastlamıyoruz.”
Kontakt lenste doğru bilinen yanlışlar neler?
“Korneanın incelmesinden bahsedilir, halbuki kontakt lens korneayı inceltmez. Miyopun artması veya azalması: Şunu biliyoruz ki gözü kısmak, ovuşturmak ve korneayı inceltecek şeyler miyopu ve astigmatı artırır. Eğer benim korneam inceyse, bombeleşecekse, ben gözlük kullansam da lens kullansam da bu zaten bombeleşir, bu yüzden refraksiyona, göz numarasının değişmesine olumsuz bir etkisi olmaz. Bunu bilimsel açıdan ispatlamak çok mümkün değil ama kontakt lens takmaya başlayan çocuklarda ve erişkinlerde lens kullanmaya başladıktan sonra miyopun artması daha yavaşlıyor. Kontakt lensi kullanan hastalarda miyopik ilerleme progresyon kullanmayanlara göre bir miktar daha az oluyor. Kontakt lensin böyle bir artısı var.”
‘Lense bir rağbet var’
“Hem çocuklarda hem de 40 yaş üzeri gözlük kullananlarda lense bir yönelme var. Lens, göz yüzeyine daha yakın olduğu için, verteks mesafesi daha yakın olduğundan 5-6 derece kontakt lensin görme kalitesi aynı numara gözlüğün görme kalitesinden daha iyidir. 2,5 – 3 dereceye kadar miyopu, hipermetropu ve astigmatı kontakt lensle düzeltmek mümkün. Önceden lens sadece miyop ve hipermetropta kullanılırdı ama şimdi astigmatta da kullanılıyor.”